Door allerlei ervaringen binnen mijn praktijk begint mij steeds meer helder te worden:
schaamte is een grote gemeenschappelijke deler van alle vragen waarmee jongeren bij mij binnenstappen. In het bijzonder bij jongeren, maar bij ieder mens speelt gêne een essentiële rol binnen hun angsten, onzekerheden, verdriet en boosheid.
Denk bijvoorbeeld aan faalangst: bang zijn te falen. De schroom die we ervaren als we fouten maken. De gêne als we in de ogen van onszelf en anderen niet zouden voldoen. Denk deze schaamte eens weg, wat blijft er over? Er zal dan ruimte ontstaan om te mogen leren van fouten, er groeit empathie voor degene die wel proberen. Bovendien zorgt het besef het nooit perfect te kunnen doen voor zelfcompassie.
Dit inzicht intrigeerde me. Wat is schaamte eigenlijk? Wat is de functie en hoe gaan we ermee om?
Schaamte is een sociale emotie: het heeft te maken met normen en waarden van jezelf, maar ook van een groep waar je bij hoort.
Het kan een signaalfunctie hebben; kijk uit, zo val je buiten de groep.
Vera Helleman schrijft in haar emotie encyclopedie:
‘Schaamte vertelt je dat je de afkeuring op jezelf bevestigd ziet in de ogen van de buitenwereld’
Frans Schalkwijk noemt schaamte een zelfbewuste emotie:
‘Het gaat over wie de jongere is, over hoe hij over zichzelf voelt…’
In de basis is schroom een zeer gezonde emotie. Het is de grondslag van bescheidenheid en ons geweten. Echter binnen angstcultuur en prestatiemaatschappij kan deze gezonde vorm omslaan in een ongezonde vorm. Schaamte neemt dan bezit van onze identiteit.
Schaamte en schuld zijn sterk aan elkaar verwant. Waar schuld betrekking heeft op gedrag; ik doe iets verkeerd, richt schaamte op identiteit: ik ben verkeerd.
Onze reactie op deze ongezonde vorm is geheimhouding, afstoten, ontkennen en (onszelf) beschuldigen. Ingrediënten die een probleem alsmaar laten groeien.
UP helpt je anders naar schaamte en jezelf te kijken. Werken aan moed, compassie en verbinding. Leren je eigen kwetsbaarheid in te zetten als kracht i.p.v. het zien als zwakte.
Wil je meer weten? Neem contact op met UP.
Bronnen:
Frans Schalkwijk, Klinisch psycholoog en auteur van het boek: emoties bij jongeren
John Bradshaw; healing the shame that binds you
Brené Brown: De kracht van kwetsbaarheid