Pesten gebeurt op elke leeftijd. Van kleuters tot aan ouderen. Ook bij jongeren is pesten een veelgehoord thema. Onder jongeren is pesten duidelijk te verklaren vanuit de ontwikkelingsfase waarin ze zitten. Juist deze fase is de reden waarom het binnen deze leeftijdsgroep vaak voorkomt en tevens snoeihard aankomt.
Tijdens de puberteit verandert er veel: naast lichamelijke groei zijn ook in de hersenen allerlei ingewikkelde processen gaande. Een belangrijk onderdeel is een verschuiving van het hechtingspatroon. Daar waar kinderen eerst de volledige focus hadden op ouders, richten ze zich meer en meer op hechting aan leeftijdsgenoten. Logisch als je dit bekijkt vanuit evolutionair oogpunt; je gaat ver buiten je eigen nest zoeken om voort te planten.
Jeugd komt samen in sterk leeftijdgebonden groepen.
Hierdoor valt de natuurlijke hiërarchie tussen oud en jong weg. Er treedt een natuurlijk instinct in werking om je plek binnen de groep te bepalen. Via soms bijna onzichtbare machtspelletjes wordt dit duidelijk. Elke jongen van 14 jaar kent het kijken naar leeftijdgenoten die langsfietsen; het langst en meest dreigend kijken verdient de hoogste status. Ook bij meiden zie je soortgelijk gedrag. Er wordt besproken wie kleding draagt die echt niet kan, niet zozeer om andere te kwetsen (wat natuurlijk wel gebeurt) maar om van hun eigen plek in de groep verzekerd te zijn.
Binnen een ‘gezonde’ situatie is er geen kwade opzet.
Het is een instinctmatige manier om te willen overheersen of aanpassen om bij een groep te horen. Naast deze sociale drang beschikt ieder mens over een beschermend instinct; de zwakkeren willen beschermen. Denk hierbij aan de bescherming die een oudere broer/zus biedt. Uit onderzoek blijkt dat in de puberteit het empathisch vermogen tijdelijk afneemt (bij jongens het sterkst).
Binnen deze combinatie kan gemakkelijk de pester zich ontpoppen. Met name jongeren die binnen hun eigen hechtingssysteem (gezin) weinig warmte en veiligheid hebben ervaren missen inzicht in de gevolgen van hun gedrag. Het streven naar aanzien binnen een groep zonder oog voor de zwakkeren kan leiden tot uitbuiting; je plek bemachtigen ten koste van anderen. Pesters hebben het ontzag van een groep nodig om zich gewaardeerd te voelen. De hechtingshonger zorgt voor het aan de kant duwen van mensen waar hij/zij geen contact mee wil en kwetsbaarheid van anderen zijn triggers voor hun pestgedrag.
Pesten is moeilijk goed te praten. Echter is het goed te realiseren dat pesten lang niet altijd bewust gebeurt. Het is een psychologische strijd van hechtingsbehoefte en afweer. Zowel pester als het slachtoffer hebben hulp nodig in hun strijd.
Wil je meer weten? Neem contact op met UP.
Bronnen:
Laat je kind niet los, Gordon Neufeld & Gabor Maté
Waarom pubers pesten, Psychologie magazine